Вышла на свет книга "Шекара шегін айқындау дәуірі\Эпоха обретения границ"
ҚҰРМЕТТІ ДОСТАР!
Қазақ хандығы қалмақтармен болған шайқастарда жойылып кетпей ең соңында жеңіп шығу таңқаларлық жағдай екені даусыз. Бұдан бізге заңдылықпен күтпеген оқиғаларда көп жәрдемін тигізгенін байқаймыз.
Бірақ қазақтар шыдамдылық танытқанын бағалаймыз. Қаратау бойы мен Сырдария жағасындағы шағын хандығынан Орталық Азиядағы ең ірі мемлекетіне айналды. Осылайша Алтын Орданың бірден-бір мұрагері болды. Ал Алтын Орданаң басқа мұрагерлері – Қазан, Астрахан, Сібір және Қырым хандықтары мен Ноғай Ордасын Ресей жұтып қойған. Ал басқа көршілес елдерді Қазақстанмен салыстырсақ, Жоңғар, Калмак, Моғолстан, Бұхара, Хиуа, Қоқан хандықтары тарих ағысына шыдамай жойылып кеткенін байқаймыз. Алайда, олардың мемлекеттік дәрежесі жоғары болды. Орталықтырылған қатты билік, төл теңгесі, біріккен дін және жеке қалалары болған. Ал Қазақ хандығы, орталық хандық билігімен қатар қолданған, дала демократиясының икемділігімен ерекшеленді. Қазақ хандары мен ру басшылары арасындағы даулар қазақ қоғамының қозғауыш күші ретінде танылды. Билікке қуатты және мықты хан келген кезде, орталық билік күшейіп, хандықтың беделі артып отырған. Ал хан әлсіз болғанда дала демократиясының жүгенсіздікке ұрынғаны жасырудың жөні жоқ. Өзге де заңдылықтар жайында сөз қозғасақ, прагматизм мен діни догмалық қатынастардың сақталуы, ерікін ойлау мен білімге құлаш ұру Ресей Империясының отарлау кезеңінде ел болып қалыптасуына ықпал етті.
Қазақ-Жоңғар соғыстары Қазақ хандығының қалыптасуына, оның аумағының кеңеюіне зор ықпалын жасағаны даусыз. Бұдан басқа Қазақ хандығының тарихында қалмақтар терең мәдени-рухани және материалдық іздерін қалдырды. Бүгінгі күннің биігінен қарасақ, шапқыншылық пен дұшпандық әрекеттерге толы алмағайып кезеңде Қазақ хандығында жаңа саяси, әлеуметтік және мәдени феномендердің пайда болғанын байқаймыз. Батырлар мен жыраулардың жарқырай көрініп, мемлекеттік негізі күшеюі, халық санының артқаны және қазақ тайпаларының Еуразия кеңістігіне кең тарап, қазіргі Қазақстанның аумағынан асып, қонысын кеңейткені де белгілі. Сол себепті біздер кітапты «Эпоха обретения границ» деп атадық. Бүгінгі күнге дейін ерлікке толы сол бір дәуір толықтай зерттелмеген. Тіпті тарих ғылымы бойынша зерделі көзқарас та әлі күнге дейін
жеткіліксіз. Сол кездегі бірқатар шапқыншылық оқиғалар, бейбітшілік кезең бізге белгісіз немесе қарама-қайшылыққа толы. Сол сияқты айқастардың суреттелуі жазбаша деректерде аз кездеседі. Сондықтан қазақ тарихында жауабы жоқ сұрақтар өте көп.
Бұл сұрақтарға жауаптар табу үшін біздер Қазақстан аумағында 20-дан астам автосаяхат жасап, «Қалмақ қырылған» деп аталатын жерлерді араладық. Сондай-ақ, Ресей, Моңғолия, Қытай, Мажарстан, Иран, Жапония, Қырғысзтан, Түркіменстан және Өзбекстанда да болдық. 20 000-нан астам фотографиялар түсіріліп және 7 археологиялық жерлерді аштық. Жобаның бюджеті 40 млн. теңгеден асты. Қазақ жерін аралғанда көптеген тарихи шайқастар орын алған жерлерді көзімізбен көріп, ескі карталармен, топонимикамен, қазақ жырлармен салыстырдық. Осының нәтижесінде Қазақстан мен көршілес аумағында XVII–XVIII ғасырларда болған оқиғаларын толық және кешенді зерттеп, осы кітапты жарыққа шығарып отырмыз.
Бірақ бұл академиялық ғылыми жинак емес, бұл айқастармен батырлар және хандар, қонтайшы, патша, боғдыхан туралы қызықтыратын әңгімелер деп ойлаймыз. Бұл кітап қалың оқырмандарға арналғанын да ескертеміз. Көпұлтты еліміз оқырмандарына кітаптың мағынасы түсінікті болуы үшін оны қазақ және орыс тілінде басып шығардық. Кітапта келтірілген тарихи мағлұматтарды оқу құралы ретінде пайдалануға болады деп ойлаймыз. Егер де, біреуді өткен заманның материалдық іздері қызықтырса, бұл кітап ішкі туризмнің жолнұсқаушы міндетін атқара алады. Ойламаған жерден «Ветер странствий» журналында шыққан біздің мақаламыз бір неше топ «қазына іздеушілер» үшін маңызды жол нұсқаушы болғанын айта кетуіміз керек. Олар металл іздегішті қолдарына алып, біздің ізімізбен жүріп қойма іздепті...
Бүгінде Қазақстан өзінің көне дәстүрлерін сақтап, жоғарыдан төмен басқару жүйесін өркендетіп келеді. Ал дала демокртиясының негізін қос палаталы Парламент атқарып отыр, сондықтан Қазақ хандығының 550 жылдық мерейтойын өткізіп отыр.
\
УВАЖАЕМЫЕ ДРУЗЬЯ!
После разделения Империи Чингисхана, распада Золотой орды, государства Тимура и Абулхайра I в степях Евразии образовался вакуум власти. Начался кризис Чингизизма, разброд и шатание. Ранее единое тюркская общность начала делиться на казахов, озбеков, ногаев, башкир, татар, каракалпаков и даже славянских казаков. Через 500 лет такое разделение произошло и с СССР, который назовут «парадом суверенитетов». Действительно каждый степной улусный вождь, так же как и партийный стремился охватить столько суверенитета сколько мог унести. На западе больше всего суверенитета и территории отхватила Московское княжество. А на востоке процесс деления продолжался пока позволяли свободные территории. Там где лимит территорий (пастбищ) был исчерпан, происходили вооруженные столкновении степных племен. В частности казахов и ойратов.
В последующем, все сравнимые с Казахстаном соседние государства: Джунгарское, Калмыцкое, Могулистан, Казанское, Астраханское, Сибирское, Крымское, Бухарское, Хивинское, Кокандское ханства и Ногайская Орда не устояли в потоке истории и были поглощены Российской Империей и Китаем. А вот Казахское ханство в борьбе с ойратами сумело преодолеть «бутылочные горлышки» угроз исчезновения и устояло. Более того, из небольшого ханства в горах Каратау и на берегах реки Сырдарьи оно превратилось в самое крупное государство Центральной Азии и осталось единственным независимым наследником Золотой Орды, Дешт-Кипчака и Турана. В этом мы видим причудливое переплетение случайностей и закономерностей. Сочетание сильной ханской власти со степной демократией и способность к самоорганизации позволила в критические моменты усилить власть ханов и объединить казахов в борьбе с врагами. А впоследствии другие грани степной демократии, такие как прагматизм, гибкость, незашоренность религиозными догматами, свободомыслие и тяга к образованию позволили казахам приспособиться к неблагоприятным моментам истории в условиях Российской Империи и СССР.
Эпоха Казахо-Джунгарскх войн оказала огромное влияние на формирование казахской нации, образование ее территории и оставила глубокие культурно-исторические и материальные следы. Глядя на нее с высоты современности, мы видим не только победы и поражения в битвах и войнах или примеры воинской доблести, но и усиление государственности, увеличение численности населения, расселение казахских племен на территории Евразии, превышающей территорию современного Казахстана. Мы так и назвали книгу: «Шекара шегін айқындау дәуірі\Эпоха обретения границ». До сих пор влияние этой героической эпохи еще не полностью исследовано и осознанно даже исторической наукой. Многие эпизоды войн и, тем более, мира не известны, или противоречивы, а описание тех битв, что попали на страницы скудных письменных источников, вызывает множество вопросов.
В поисках ответов на эти вопросы мы предприняли более двадцати автоэкспедиции по Казахстану, по местам битв Калмак кырылган, побывали в России, Монголии, Китае, Венгрии, Иране, Киргизии, Японии, Туркменистане и Узбекистане. Сделано более 20 000 фотографии и 7 археологических открытии. Бюджет проекта составил более 40 млн. тенге. Результатом наших полевых исследовании и анализа разнообразных исторических и внеисторических источниках стала это книга, в которой мы попытались представить целостный и комплексный взгляд на события XVII-XVIII веков в Казахском Ханстве и соседних регионах. Но книга не является академическим научным трудом, а написана в свободном стиле, где наряду с историческими сведениями приводится описание наших экспедиций, экскурсы в современность, литературные пассажи и множество фотографий. Балансируя между Достоверностью и Увлекательностью, мы надеемся привлечь внимание не только историков и любителей истории, но и более широкого круга читателей. А для того чтобы этот круг был максимально широким, текст печатается параллельно на двух языках – русском и казахском. Кроме источника исторических сведений, книга может стать языковым пособием. Возможно, кому-то это позволит улучшить свое знание казахского языка, а кому-то – русского. Для тех, кому интересны материальные следы прошлого, книга может стать путеводителем для внутреннего туризма. Как неожиданно выяснилось, наши статьи в журнале «Ветер странствий» уже стали путеводителем для казахстанских кладоискателей. Вооружившись металлодетектором, они двигались по нашим следам в поисках калмыцких кладов…
Сегодня современный Казахстан, сохраняя древние традиции, выстраивает твердую властную вертикаль, усиливает роль парламента как преемника степной демократии...
По вопросам приобретения книги обращайтесь по адресу:
г.Алматы. ул. Макатаева, 158, уг.ул. Байтурсынова
+7 727 279 79 54, +7 727 278 00 21, +7 707 698 02 01
Этот адрес электронной почты защищен от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.